ZÁHRADA (THE GARDEN)

In 2011 plaatste ik enkele herinneringen aan de tijd dat ik werkzaam was in de filmhuiswereld op Facebook en op de site van Filmtheater De Nieuwe Scene. Dit omdat ik na bijna 20 jaar in deze sector werkzaam te zijn geweest gedwongen werd afscheid hiervan te nemen. Opportunisme, verraad, onwetendheid en opgeblazen ego’s speelden daar een voorname rol in.  Nadat ik definitief weg was bij DNS werden mijn herinneringen meteen van de site gehaald. Enige historische betekenis werd opgeofferd aan, ja, aan wat eigenlijk? Ik voelde me in elk geval als Trotski die nadat hij bij Stalin in ongenade was gevallen uit alle foto’s was weggeretoucheerd.

Op vrijdag 20 juli 2012, ging ik samen met een vriendin, Helga, in Eindhoven naar de film. ZÁHRADA van Martin Sulik, een film die we allebei ergens halverwege de jaren 90 al eens gezien hadden en die nu opnieuw is uitgebracht. We zaten als enigen in de zaal en we genoten allebei hardop (niemand had immers last van ons) van het licht-absurdistisch filosofisch sprookje. Ik vertelde Helga dat ik de actrice Zuzana Sulajova, die het meisje speelt, jaren later nog eens zag in een andere film (WRONG SIDE UP) en haar pas tijdens de aftiteling aan haar naam herkende. Helga reageerde met de opmerking dat ik mijn eigen blog moest starten waarin ik al dat soort dingen uit mijn leven als filmprofessional met de buitenwereld kon delen. Zij zei dat haar eigen blog haar enorm hielp binnen haar eigen professie als edelsmid en haar binnen die wereld bekendheid verschaft had. Et voilà: hier is ie dan, mijn blog.

We zijn 10 jaar verder en die blog is inmiddels uitgegroeid tot twee complete eigen websites. Deze en https://tejomerkus.wixsite.com/lectuur.

zie voor een korte beschrijving van de film de filmstillgalore op deze site, onder de letter Z.

UNA GIORNATA PARTICULARE

Iemand van buiten Venlo wees me er op dat er een plek was waar interessante films gedraaid werden. AD 1978, Ik was 18 en al jaren tot over mijn oren verliefd op Я R, een meisje uit Zuid-Limburg, dat me op momenten die ertoe deden op afstand hield, naar later bleek omdat ze lesbisch was. Ze kwam in Venlo wonen en hoorde dat in het OOC leuke dingen gebeurden. Nu kende ik het OOC van buiten, ik kwam er altijd langs als ik bij mijn opa en oma op bezoek was geweest. Met grote witte letters stond op de muur Babylon gekalkt. Geruchten gingen dat het een drugshol was waar voornamelijk Duitsers kwamen. Maar met Я R aan mijn zijde durfde ik alles aan. En zo gingen we in het jaar dat zij in Venlo woonde elke week naar de film. We zagen EEN VROUW ALS EVA en werden allebei verliefd op Maria Schneider. De indrukwekkendste ervaring was echter UNA GIORNATA PARTICULARE, een film die ons heel erg aangreep en min of meer symbool stond voor onze eigen onderlinge relatie. Nadat Я R weer terug was naar het ultra-kleine dorpje in de buurt van Heerlen, bleef ik wekelijks in het OOC naar de film gaan, ook toen ik in Nijmegen woonde. Na het zien van LE LOCATAIRE stapte ik in de trein, ging op Heyendaal eruit en stond onderweg naar mijn zolderkamertje doodsangsten uit. Weken stond ik op het randje, klaar om binnengetrokken te worden in de huiveringwekkende wereld die Polanski mij had voorgeschoteld. Er zijn maar weinig films geweest die zo’n impact op me hebben gehad. THE EXORCIST, SHOOTING DOGS, FALSCHE BEWEGUNG, CODE INCONNU en UNE SI JOLIE PETITE PLAGUE zijn enkele andere.

FILM IN HET PARK

Er bestaat een lange traditie van filmvertoning in het Julianapark in Venlo. De eerste die ik me herinner en waar ik bij betrokken was, was nog ergens in de jaren 80. Het park was nog heel open richting station, het Limburgs Museum bestond nog niet, het was zelfs nog voor de tijd dat ik midden jaren 80 met Frank Duyf het alternatieve theehuis Pentagram begon in het voormalige tankstation, dat daarna nog vele bestemmingen heeft gehad en nu geïntegreerd is in het museum. ORFEU NEGRO was de film, die met portable 16mm-projectie-apparatuur vertoond werd. De stoelen droegen we vanuit het OOC 50 meter verderop het park in. ORFEU NEGRO (afbeelding) uit 1959 van Marcel Camus is een van de weinige Braziliaanse klassiekers, en een must see. Een variant op de Orpheus & Euridikè mythe tegen de achtergrond van het carnaval in Rio de Janeiro. Op een zwoele zomeravond zaten we naar dit zwoele, kleurrijke maar ook duistere en tragische liefdesverhaal te kijken.

De eerste filmvoorstellingen tijdens de jaarlijkse Zomerparkfeesten waren speelfilms die tegen de muur van Museum Van Bommel Van Dam geprojecteerd werden. INDIAN RUNNER van Sean Penn kan ik me nog herinneren. We huurden de 16mm-projector met een longplay-unit van het filmhuis in Heerlen. Het was geen succes. Begrijpelijk. Want hoewel de bezoekers van de parkfeesten indertijd voornamelijk cultuurliefhebbers waren en de rowwenhèzerisering nog niet had toegeslagen, was het voor de meesten een brug te ver om tussen de concerten, theatervoorstellingen en het feestgedruis door twee uur lang stil op een stoel naar een film te kijken.

Het visuele aspect van de parkfeesten bestond in de erop volgende jaren vooral uit zeer bijzondere video-installaties van onder andere Theo Lenders en Jacques Peeters.

Marcel Tabbers bracht tijdens zijn periode als parkfeestprogrammeur de filmvoorstelling terug op de parkfeesten. Hij vroeg mij om de projectie te doen. Vanuit een kiosk net voorbij het Museum Van Bommel Van Dam werden allerlei korte filmpjes op verschillende video-formaten vertoond. Er zaten filmpjes bij van Hester Scheurwater en Sietske Tjallingi, en vooral de laatste veroorzaakte nogal wat oproer bij humorloze feministes die de films vrouwonvriendelijk vonden. Wisten zij veel dat de maaksters vrouwen waren. Hadden zij nog nooit gehoord van ironie? Wisten wij veel dat een filmpje waarin een bokster het in de ring opneemt tegen een gigantische penis, waarbij de laatste wint, serieus genomen zou worden en als anti-vrouw bestempeld. Ik moet zelf altijd heel hard lachen om haar filmpjes. Oordeel zelf op http://misst.com/ .

De jaren erna nam ik de programmering over en stapten we weer over op complete speelfilms, die in de aula van de Muziekschool vertoond werden. Daar zaten grote successen bij als BOWLING FOR COLUMBINE en FESTIVAL EXPRESS, maar de vertoningen waren niet echt geïntegreerd in het totale festival, ondanks de vermelding in het programma en ondanks de nabije ligging van de Muziekschool. Na een jaar of vijf droeg ik het stokje over aan Louk Voncken, en daarna werden de films vertoond in Van Bommel Van Dam. Andy Leenen vertoonde de laatste jaren tijdens de parkfeesten korte filmpjes vanuit een zeecontainer op het terrein en tegenwoordig in het Limburgs Museum aan de rand van het park.

JE VOUS SALUE, MARIE

Vandaag, 21 september 2012, staat in de Volkskrant een column uit Die Welt, van Henryk Boder, waarin deze van alles beweert nav de rellen vanwege de film The Innocence of Muslims. Dat de man er naar mijn idee maar weing van begrijpt, laat ik hier verder buiten beschouwing, maar mij viel het volgende op. Hij schrijft: “De film Paradies: Glaube (Paradijs: Geloof), een coproductie van de WDR en Arte, met steun van ettelijke filmfondsen, kreeg dit jaar op het filmfestival van Venetië de speciale prijs van de jury. In de film gaat het om een ‘missionaire verpleegster’, Anna Maria genaamd, ‘die extreem ver gaat in haar liefde voor Jezus’. Dat wil zeggen: Anna Maria masturbeert met een kruisbeeld. Er is niet veel fantasie voor nodig om te voorspellen hoe de reacties in de moslimwereld zouden zijn als Anna Maria geen kruisbeeld had gebruikt, maar een voor moslims heilig voorwerp.”

Ik ga er hier verder niet op in dat Maria in de islam een net zo belangrijke rol vervult als in het christendom, in de Koran zelfs vaker genoemd wordt dan in de Bijbel en in de Koran een eigen boek gekregen heeft.

Waar ik namelijk meteen aan moest denken was de oproep van de deken van Sittard die toen de film JE VOUS SALUE, MARIE (Frans voor “Wees Gegroet, Maria”, het voor katholieken belangrijkste gebed na het Onze Vader) van Jean Luc Godard uitkwam, de katholieke gemeenschap verbood om naar deze film te gaan en opriep om protest tegen vertoning aan te tekenen bij de filmhuizen. In die film masturbeert de zwangere Maria namelijk terwijl in hetzelfde shot een kruisbeeld te zien is. Of een afbeelding van Jezus, dat weet ik niet meer. Tussen de 13 films van Godard die ik in de kast heb staan staat deze er helaas niet bij, dus ik kan het niet nakijken. Ter verduidelijking, omdat menigeen het misschien niet snapt: de film speelt zich af in het heden, Jozef is taxi-chauffeur en Maria werkt als pompbediende. Dat Maria dezelfde Jezus in haar buik draagt die hetzij aan het kruis hetzij als icoon aan de muur hangt, is niet vreemd in Godards universum.

De film veroorzaakte ophef over de hele wereld, met grote demonstraties op verschillende plekken, en het Vaticaan deed pogingen om de film verboden te krijgen.

Hay Joosten en ik hoorden van die oproep door de deken en besloten om zelf publiciteit aangaande de aanstaande vertoning in Venlo te genereren. Het was 1985, internet bestond nog niet, laat staan facebook, dus de kans was reëel dat de oproep van de Sittardse deken aan de Venlonaren was voorbijgegaan. We schreven een ingezonden stuk naar het Dagblad voor Noord-Limburg, in onze kringen meestal het Lachblad genoemd. We riepen daarin alle katholieken op om voor de vertoning bij het OOC te demonstreren en de toegang te versperren en zo de bezoekers de mogelijkheid te ontnemen om van deze blasfemische film kennis te nemen. We ondertekenden de brief met een fantasienaam en de toevoeging Verontruste Katholiek. Vol spanning wachtten we op de avond van de vertoning af wat zou gaan gebeuren, maar geen katholiek die de moeite nam om te komen.

HOE IK PROFESSIONAL WERD

​

In 1991 zag het er naar uit dat 3 vrijwilligers van OOC Zienema die organisatorisch het actiefst waren zouden moeten stoppen omdat ze in de Banenpool, een nieuwe regeling voor langdurig werklozen, terechtkwamen. PR-man Jan Sprengers, organisator par excellence Piet Nillesen en ikzelf die de programmering deed en de club extern vertegenwoordigde, zoals bij het Limburgs Filmcircuit (LFC) en de Associatie voor Nederlandse Filmtheaters (ANF). Jan kwam in het onderwijs terecht en Piet werd conciërge in een buurtcentrum in Venlo Noord. Toen kwamen we op het lumineuze idee om Celluloid, een stichting ter bevordering van de filmvertoning op te richten, deze bij de RSW, die de Banenpool coördineerde, aan te melden en mij voor te dragen als werknemer. Het bedrag dat jaarlijks als inleenvergoeding betaald moest worden zou gedeeld worden door de Welzijnsstichting en het LFC. Dat leverde een curieus eerste gesprek op met de RSW (een heel aardige oudere vrouw, in haar jonge jaren waarschijnlijk hippie geweest). Want dat ik als werkzoekende ook meteen met de potentiële werkgever (inlener in hun terminologie) op de proppen kwam had men daar nog niet meegemaakt. Het lukte wonderwel. Mijn baan ging in toen ik in Slovenië was ter voorbereiding van een culturele uitwisseling. Ergens in een onderaards gewelf in Ljubljana (foto) hebben we met lokaal bier uit halveliterflessen geproost op mijn nieuwe baan: OOC Perron55-welzijnswerker Jan Moors, OOC Perron55-medewerker Marcel van Beek, organisator Math Aerts, en van KUD, de Sloveense organisatie, Monika Skaberne en Eva Röhrmann. Aldo van de Electronic Body Music-band Borghesia stond plaatjes te draaien. “Wat vind je van Slovenië?” vroeg hij mij. Ik was echter alleen nog maar ondergronds geweest en zei: “Leuk.” “Ik haat het. Slovenen willen alleen maar zoveel mogelijk op Oostenrijkers lijken. Overal geraniums.” Bedenk dat Slovenië pas 1 jaar onafhankelijk was. Maar dat terzijde.

Alles leek in kannen en kruiken: ik had een baan, het inmiddels in Filmhuis Venlo omgedoopte OOC Zienema een beroepskracht die de zaken ging coördineren. We hadden echter buiten de belastingdienst gerekend. Wij zagen Celluloid slechts als een doorgeefluik van geld, dat van de Welzijnsstichting en het LFC kwam en doorgesluisd werd naar de RSW. De belastingdienst zag er echter een uitzendbureau met 1 werknemer in en stuurde ons torenhoge aanslagen. Celluloid ging failliet. Mijn banenpoolcontract werd overgenomen door de Welzijnsstichting. Met grote tegenzin, want zij wilden helemaal geen beroepskracht voor de film, maar zij voelden zich wel verantwoordelijk voor mijn positie.

Op de foto: Marcel van Beek (rode trui), Monika Skaberne (zwart haar), Jan Moors (blauwe bloes)

OVER HITTE & DRACULA

​

Ik zie hem nog staan op het dak van Perron 55 met een tuinslang in zijn hand. Want gesproeid moest er worden. Niet een enkele dag maar de hele zomer stond Piet Nillesen daar het dak nat te houden. Want binnen was het niet uit te houden zo warm, die zomer van 1992. En alle zomers erna, maar na de ervaring van het eerste jaar organiseerden we ’s zomers nauwelijks nog activiteiten. Het was een plat dak van metaal met een afdekking van asfalt, wie had dat verzonnen?

Die eerste zomer hadden we een Warhol Festival ingepland. Een week lang overdag gratis op video films uit de stal van Andy Warhol als LONESOME COWBOYS, CIAO MANHATTAN, FLESH en HEAT, ’s avonds betaald op 35mm onder andere BLOOD FOR DRACULA en FLESH FOR FRANKENSTEIN. Anna Abrahams, schrijfster van het boek Warhol Films, gaf in het weekend een lezing. Carla Dienaar had werkelijk prachtige affiches gezeefdrukt, elk affiche was anders qua kleur. Affiche nummero 33/ 33 hangt nog steeds bij mij in de gang aan de muur. Dat de afbeelding kwam van een Hammer Dracula-film met Christopher Lee die het bevallige blondje Veronica Carlson in de hals bijt, ach. Bedenk dat internet nog niet bestond en het vinden van het juiste plaatje soms onmogelijk bleek. En daarom stond Piet dus op het dak, om bezoekers te lokken. Beter gezegd, om bezoekers niet weg te jagen.

Overigens hadden we niet alleen met het Filmhuis, precies onder het dak, last van de hitte, die was op veel plaatsen niet te harden. Haha, al die door en door bezwete muzikanten die uit de oefenruimtes kwamen, en dat kwam echt niet altijd door een gedreven repetitie. Het café en de keuken beneden bleven eigenlijk als enige meestal koel.

Er was meer mis met het gebouw, zoveel dat het me verbaast dat het er nu, twintig jaar later, nog staat. Ondraaglijke stank in de kantoorgangen, in de garderobe en soms in de zaal, regelrecht uit het riool, maar een oplossing is nooit gevonden: constructiefout.

Geluidoverlast. In het ontwerp dat wij als bouwcommissie hadden goedgekeurd waren de verschillende afdelingen als aparte compartimenten geconstrueerd, opdat geluid van de oefenruimtes of vanuit de concertzaal niet te horen zou zijn in de filmzaal. Maar vlak voor het bouwen was er plots veel minder geld beschikbaar en werden alle muren met elkaar verbonden. Het gevolg: er konden geen films vertoond worden tijdens andere activiteiten. En de deuren in de oefenruimtesectie moesten dicht blijven, warm of niet.

En dan nog die enorme scheur die dwars door de vloer van de zaal loopt. Dat het gebouw nog niet in twee delen is uiteengevallen mag een wonder genoemd worden.

Elke keer als wij met een klacht bij de manager aankwamen, wimpelde hij het af met de opmerking: Jullie hebben dit zelf gewild. Ik weet het niet meer precies, maar volgens mij werden we toen het bouwbudget zo goed als halveerde voor de keuze gesteld om dan maar het exploitatiebudget in de bouw te steken. Omdat we daar niet voor hadden gekozen was het onze eigen schuld. Iemand die dit leest en nog precies weet hoe dat gegaan is, nodig ik uit hier een licht op te werpen.

HARDE BILLEN

De Oude Luxor is met afstand de meest gehate zaal onder de bezoekers van het IFFR in de periode dat ik er kwam (1990-2012), het Rotterdams Filmfestival. Superslechte stoelen, zelfs voor degenen zonder rugproblemen die niet tot het ras van de langpootmens vallen een bezoeking. Een film comfortabel uitzitten behoort tot de onmogelijkheden. Maar er zijn slechtere zalen geweest. De Thalia op de Kruiskade had een fantastisch mooie foyer, ruim en bruin, leeg en rustig, en in de jaren dat ik nog een nieuweling was de uitvalbasis voor de Limburgse equippe. Op zoek naar een bekend iemand was het daar bijna altijd prijs. De zaal was echter vooroorlogs, nou ja, van net na de oorlog, en hoewel de foyer echt niet moderner was maar je er wel lekker kon loungen, betekende dat in de zaal een zitcomfort dat ver beneden peil bleef.

De beroerdste zaal allertijden bevond zich schuin tegenover Thalia, naast de Oude Luxor en hotel Central: Corso. Om nog enigszins de schijn op te houden waren de lichten al bij binnenkomst zo gedempt dat je nauwelijks kon zien waar je ging zitten, wat toch vrij cruciaal was omdat bij veel stoelen de zitting ontbrak. En had je dan een stoel met zitting gevonden, was de kans groot dat je zover doorzakte dat je kont bijna de vloer raakte. En de vloer raken was wel het laatste wat je wilde. Het gebeurde dan ook nog dat je tijdens de voorstelling beweging langs je enkels voelde. Toenadering van de bevallige buurvrouw, een mogelijkheid om de nacht niet alleen op de hotelkamer door te brengen? Waarschijnlijker een kolonne muizen die richting doek marcheerde. Ik zie ze nog door het gangpad richting Najwa Nimri rennen tijdens PASAJES. Ik kan me, afwijking mijnerzijds, nog van heel veel films herinneren in welke zaal ik zat. Ik moest in dit geval de titel wel opzoeken, maar ik wist nog wel welke film. “Zeer onaangename nihilistische film over een paar misdadigers. De vrouw, een psychopate, wordt verliefd op een andere vrouw, wint haar voor zich & sleurt haar mee op het pad van misdaad & geweld. De film zou het moeten hebben van de motivatie van deze vrouw, maar nichts da. Nare, zinloze film. */***** ” zo schreef ik erover in Southern Shine, de LFC-uitgave van het IFFR 1997.

Tegenwoordig is in Thalia een loungeclub gevestigd, met boven de ingang een luidspreker, waar ik eens bijna tot huilens toe bewogen ben door Ben E. Kings Stand By Me. Corso heet nu Off_Corso en er worden tijdens het IFFR danceparty’s gehouden.

Het waren trouwens niet alleen de aftandse zalen waar muizen rondrenden. Bij Perron 55 hadden we er ook last van. Ons onderkader was een verstelbare metalen balk die met een slinger naar boven en beneden kon, om ook films in academy-formaat (aspectratio 1:1.37, en 1:1.33 bij stomme films)  te kunnen vertonen. Over die balk was een zwaar velours doek gehangen en daarover zag ik eens tijdens de voorstelling, dus in beeld, een muis rennen.

En over gebrek aan zitcomfort gesproken: in onze periode als OOC Zienema in de Heutzstraat (1974-1991) gebruikten we plastic kuipstoelen, omdat de zaal de dag erna voor OOC Swing The Last Resort werd gebruikt, en de dag daarna voor het legendarische Bauplatz.

Mensen klaagden voortdurend over de harde billen als ze de zaal verlieten en dus maakte een groepje vrijwilligers, onder wie Ella (toen nog Ellie) de Bruijn en Moniek Mandemakers, tijdens de zomerpauze een zestigtal erg fijne platte kussentjes om op te zitten.

EL MARIACHI

​

​Op de bovenste verdieping van het fantastisch mooie Groothandelsgebouw aan de Weena in Rotterdam was ooit de bioscoop Kriterion gevestigd.  Wanneer er geen film bezig was werd het doek opgehaald en keek je door gigantische ramen over Rotterdam, richting Maas. Een geweldig uitzicht. Op die plek zag ik begin 1994 de première van een film waarover al een hele tijd een buzz rondging: de film had namelijk maar $ 7000 gekost en had inmiddels in de VS al miljoenen opgeleverd.  De regisseur is inmiddels wereldberoemd en heeft al heel wat gedenkwaardige films op zijn naam staan. Ik heb het natuurlijk over Robert Rodriguez en zijn debuutfilm EL MARIACHI. Ik ging de film kijken met Jan Besselink, toenmalig directeur van Lumière, het filmtheater van Maastricht. Nadat we een poosje over de avondlijke stad gekeken hadden zakte het doek en begon de film. Ware het niet dat de operateur de projector niet aan de gang kreeg. Je kon vanuit de zaal heel duidelijk het gepruttel van de projector horen. Na een paar vergeefse pogingen van de dienstdoende operateur en de erbij gehaalde supervisor stond Jan op, zei tegen mij: “Ik weet wat er aan de hand is”, en liep naar achteren, naar de cabine. Even later ging het licht weer uit en de film startte. Voldaan kwam Jan weer naast me zitten. Vol bewondering keek ik naar hem omdat hij van verre aan het geluid kon horen wat er aan de machine gemankeerd had. Wist ik veel dat ik, atechnisch als ik was (en nog steeds ben), vanaf een jaar erna, toen we met Filmhuis Venlo overstapten op een professionele 35mm-projector, een dergelijke handeling bijna wekelijks zou uitvoeren, in mijn eigen toko.

OVER POLYESTER, ANAMORFOTEN & ONDERFRICTIES

Behalve als titel van de eerste mainstreamfilm van John Waters stond polyester in de cinematografie vooral voor de onbreekbare filmdrager die menig operateur angst inboezemde. De oorspronkelijke drager voor film was nitraat (celluloid), maar dit zeer brandbaar goedje werd na de oorlog verboden en vervangen door acetaat (schietkatoen). Ik heb overigens wel eens een nitraatfilm in handen gehad. De vader van een vriend had als hobby met een metaaldetector over de hei lopen en bij een van zijn speurtochten had hij een blik met 16mm-film gevonden dat een Duitse nieuwsfilm uit de nazi-tijd bleek te zijn. Hij kwam naar mij met de vraag of ik die film voor hem kon vertonen, zodat hij precies wist wat er op stond. Maar om te voorkomen dat nitraat-films nog stiekem gedraaid werden hadden ze indertijd de perforatie-afstand iets veranderd, dus dat ging niet.

Tot het einde van de jaren negentig was acetaat de standaard, en ik leerde het werk als operateur met dit materiaal. Er waren echter ook enkele films van polyester in omloop, meestal directe import uit de Verenigde Staten, waar voornamelijk polyester als drager werd gebruikt. Het voordeel van polyester was dat het vrijwel onbreekbaar was, het nadeel dat als iets fout ging eerder de projector kapot ging dan de film. Alle operateurs wisten dan ook precies welke films op polyester waren, onder andere EASY RIDER, want bij die films gold de aanbeveling tijdens de voorstelling in de cabine te blijven om als het mis ging zo snel mogelijk te kunnen reageren om de schade aan de machine zoveel mogelijk te beperken. De eerste keer dat ik met polyester geconfronteerd werd was met inderdaad EASY RIDER, de tweede keer was met DECONSTRUCTING HARRY van Woody Allen, zo rond 2000. De hele film ging prima, totdat de afloopstrook de bovenspoel verliet en enigszins scheef het bovenste sprocket inliep en behalve een aantal metalen tandjes (die in de perforatie van de film vallen en zo voor het transport zorgen) ook de ingebouwde luscorrector sloopte.

Overigens zou enkele jaren later polyester ook in Nederland de standaard worden en ik zou verder nooit meer een probleem hebben met het materiaal.

En tegenwoordig is film aan het uitsterven, is digitale projectie de standaard geworden. De hele romantiek van filmmateriaal, van het opbouwen en afbreken van die minimaal drie kilometer lange strook dia’s, van morsige operateurs die met hun te dikke buik in met olievlekken besmeurde T-shirts en standaard sjekkie aan hun lippen hun leven in duisternis leiden, het is allemaal historie. Zo ook onderstaande anekdotes, die binnenkort niemand meer begrijpt:

In het eerste jaar op de Kaldenkerkerweg (1992) hadden we nog geen anamorfotische lens, dus konden we geen cinemascope-films draaien. Een anamorfotische lens perst beelden samen en trekt ze als ‘ie een kwart slag gedraaid wordt weer uit elkaar. Dit is nodig omdat de breedte van een filmbeeld constant is: 35mm, en de verhouding tussen hoogte en breedte eveneens: 3:4. In filmtermen: de aspectratio is 1: 1.33 (na invoering van de geluidsstrook naast het beeld 1.37), oftewel de Academy-standaard. Om de concurrentie met de opkomende televisie aan te gaan verzon men in de jaren vijftig cinemascope, een beeld in brievenbusformaat, in een verhouding van 1: 2.35. Om dit binnen de gefixeerde beeldverhouding op het filmmateriaal te krijgen werden de beelden bij de opnames door middel van een anamorfoot samengeperst en bij de projectie met een voorzetlens weer uit elkaar getrokken. En zie: een beeld in de bioscoop dat, volgens regisseur Fritz Lang (METROPOLIS, M, THE WOMAN IN THE WINDOW) alleen geschikt was om begrafenisstoeten en slangen mee te filmen, maar in werkelijkheid veel beter het menselijke blikveld weergeeft dan het traditionele bijna vierkante beeld. Om het verhaal over beeldverhoudingen af te maken: omdat in het begin anamorfoten duur waren en lastig om mee te werken ging men een truc toepassen. Door namelijk de balk die de beelden van elkaar scheidde te vergroten kon men ook de beeldverhouding aanpassen, maar nu zonder de complicatie van speciale lenzen. Zo ontstond widescreen, ook wel the poor man’s scope genoemd, met een aspectratio die varieerde tussen de 1.66 en 1.85. De laatste is tegenwoordig de meest gebruikte beeldverhouding, en wordt in tv en dvd-land aangeduid als 16:9.

Terug naar het onderwerp: het Filmhuis kon geen cinemascopefilms draaien. Dus bij elke film die ik boekte vroeg ik aan de distributeur bevestiging dat het geen cinemascopefilm betrof. Ook bij STRAIGHT TO HELL van Alex Cox, met in de hoofdrollen Joe Strummer van The Clash en Courtney Love in haar pre-Kurt Cobain-jaren. Helaas, toen ik de film proefdraaide bleek hij wel degelijk cinemascope, dus werd het publiek aan de kassa hiervoor gewaarschuwd. De meesten gingen toch het avontuur aan en moesten de hele film lang naar uitgestrekte lange smalle figuren kijken.

Ik was het zat, geld of geen geld, er moest een anamorfoot komen. Duizend gulden, kom op zeg. De week erna kon ik in Kriterion in Amsterdam, waar de oude heer Berman aan projectors aan het werken was, een anamorfoot ophalen.

Een andere keer brak de as van de onderspoel van de projector. Cas Kessler, bij wie we de FP5-projector hadden gekocht, kon niet naar Venlo komen dus moest ik de dag erna met de erafgeschroefde onderarm (1meter gietijzer met tentakels waaraan in de nitraattijd de brandkast bevestigd was waarin de filmspoelen zaten, om te voorkomen dat wanneer de film in brand vloog de hele cabine zou affikken) in de trein en vervolgens de bus naar Geldrop, waar Kessler woonde.

Het meest dramatische moment was echter de vertoning van LUDWIG van Luchino Visconti op 2e kerstdag 1995. De film duurt 4 uur, maar ongeveer een half uur voor het einde begaf de projector het: de onderspoel blokkeerde. Ik kreeg het niet gerepareerd en we moesten de mensen naar huis sturen. Het was eigenlijk best wel druk en de mensen hadden inmiddels een heel lange avond geïnvesteerd in deze filmervaring, en nu moesten we hen vlak voor de ontknoping teleurstellen. Ik schaamde me dood. Samen met Ella bleef ik zoeken naar de oorzaak en we schroefden de machine bij de onderspoel uit elkaar. Het bleek dat de vilten schijf bij de onderfrictie totaal uitgedroogd was. Kesler had me aangeraden om altijd een reserve-vilt gedrenkt in cardanolie in een tinnen sigarenblikje achter de hand te hebben. Vilt vervangen en zie daar: we hadden het ding weer aan de praat. Ella rende naar buiten om te kijken of er wellicht nog iemand was, maar iedereen was al naar huis. Met zijn tweeën hebben we de film alsnog afgekeken.

GELOOF JE OGEN

Ergens midden jaren 90 organiseerde Filmhuis Venlo GELOOF JE OGEN, een ambitieus festival van experimentele films waarvoor we het hele gebouw gebruikten van Poppodium Perron55, waar we toen deel van uit maakten. In elke ruimte gebeurde wel wat. De veel te jong overleden Theo Lenders was een van de scouts en kwam met een selectie zeer bijzondere films, van de Filmacademie in Düsseldorf als ik me wel herinner. Een andere scout gaf me een paar films uit de undergroundscene. Terwijl ik zat te eten bekeek ik ze. De honger ging me echter over toen ik een filmpje zag waarin iemand eerst zichzelf helemaal met houtskool insmeerde, zich toen ging aftrekken om tenslotte live in beeld zichzelf de hals door te snijden. Ik word nog onpasselijk als ik eraan denk en kan de ruimte waarin het gebeurde nog helemaal uittekenen, tot en met de stenen van de open haard. Overbodig te melden dat ik deze film niet heb geselecteerd.  

(Een tijd later wist diezelfde scout een producer die met een pakket Newyorkse undergroundfilms door Europa reisde en allerlei festivals en filmtheaters aandeed, te strikken. Tenminste, dat dacht ik.  De dag voordat deze films bij ons zouden worden vertoond belde de scout me op en deelde me mede dat de producent met zijn films in het vliegtuig terug naar NY zat.)

Ik heb geen gegevens meer van GELOOF JE OGEN, maar we hebben films vertoond van onder andere Luc Sponselee en Ian Kerkhoff, en ALYSSA IN CONCERT, de enige film waarin celliste Frances Marie Uitti, die vaak twee strijkstokken tegelijk gebruikt, ooit geacteerd heeft.  Ook werd mijn eigen film Split Screen, die ik samen met een plaatselijke schone gemaakt had, vertoond. De afsluiting was een spectaculaire performance van Karel Doing, die live muziek maakte bij zijn films.

Zojuist vond ik op een oude harde schijf het programma! We vertoonden ook films van o.a. Rob Hodselmans, Frans van der Staak, Luis Buñuel, Jan Svankmajer en Johan van der Keuken.

Andere festivals die we als Filmhuis Venlo of als De Nieuwe Scene hebben georganiseerd of waaraan we hebben deelgenomen zijn onder meer: Moktabel (Marokkaanse films), Yofel en Basta en Moviezone (alle 3 voor jongeren), De Wijde Blik (ism de KRO), Bijbeljaar (ism Bisdom Roermond en de Katholieke Film Aktie), Filmspiegel (Duitse films), Made In Europe, een Dogma-Festival, eentje ism het Festival Religieuze Muziek. Het laatste festival voor mij was het Arabisch Filmfestival, december 2010, georganiseerd samen met Latifa, een erg plezierige samenwerking. Ik zie haar nog aankomen, heel chic gekleed en met in haar hand een grote zak verse munt voor de thee, die we die avond in speciaal servies aan de bezoekers gingen aanbieden.

FILM IN HET ZWEMBAD

De vertoning van tien korte films door de gebroeders Lumière (what’s in a name) op 28 december 1895 wordt gezien als het begin van de cinema. Daar is lang niet iedereen het mee eens en het is waarschijnlijk ook niet de eerste filmvoorstelling ooit, maar wel de eerste waarvoor betaald moest worden. En dan moet de discussie wanneer precies over film gesproken kan worden nog beslecht worden; in de cinema wordt per definitie elke definitie op gezette tijden ter discussie gesteld.

Hoe dan ook, wereldwijd werd in 1995 het 100-jarig bestaan van de film gevierd. Zo ook in Nederland, waar bijvoorbeeld het Filmmuseum uitpakte met twee jaar lang de klassiekerreeks Les Films du Paradis, 104 films in totaal met als oudste film DER BLAUE ENGEL van Josef von Sternberg (met Marlene Dietrich) uit 1930 en als meest recente VIVE L’AMOUR van Tsai Ming-liang uit 1994, met de langste en hartverscheurendste huilscène (van Yang Kuei-mei) uit de filmgeschiedenis. Elke week een ander hoogtepunt op de filmtheaterdoeken. De eerste reeks draaide alleen in de grote theaters, maar voor de tweede reeks konden ook kleinere theaters meedoen. Zo ook wij.

Maar in Venlo hadden we ook een eigen reeks activiteiten opgezet. Ik weet helemaal niet meer hoe dit tot stand is gekomen en van wie het oorspronkelijke idee afkomstig was en wie allemaal meedeed. Misschien kan iemand die er indertijd bij betrokken was hier enig licht op werpen. Volgens mij is het idee ontstaan tijdens een overleg van de culturele instellingen, waar wij, formeel een welzijnsorganisatie, niet bij betrokken werden.

Als Filmhuis Venlo en City Bioscoop kwamen we op het idee om een aantal openluchtvoorstellingen te houden op bijzondere locaties: de loswal (waar nu de Maasboulevard is), de bovenste verdieping van een parkeergarage, bij de vliegtuighangar op de Grote Heide, en in het Sportfondsenbad. De films waren respectievelijk SPEED van Jan de Bont, SWEETIE van Jane Campion, BRAIN DEAD van Peter Jackson en DROWNING BY NUMBERS van Peter Greenaway. Vanwege te weinig middelen konden de voorstellingen op de hei en in de parkeergarage niet doorgaan, Joep Caubo van de City nam de organisatie op de loswal voor zijn rekening, wij gingen aan de slag met het zwembad. Dat werd nog een missie waar veel diplomatie aan te pas kwam, omdat het zwembad op sluiten stond en men bang was dat de publiciteit rondom de filmvoorstelling tot veel rumoer zou leiden. Onder de voorwaarde dat wij op geen enkele wijze uitspraken zouden doen over de aanstaande sluiting van het zwembad kregen we groen licht. We huurden Dick Moesker van de Openluchtbioscoop in. De projector stond opgesteld naast de springplank, en het doek werd aan de andere korte kant opgespannen. Lichtmensen van Perron55 zorgden voor de sfeerverlichting, De temperatuur werd flink opgevoerd en er werd voor allerlei drijfmateriaal gezorgd. En daar dobberden zo’n 60 mensen in het water terwijl op het grote scherm de vrouwen hun mannen verdronken. Clementine Stefels maakte foto’s, waarvan er eentje uitvergroot boven de ingang van de filmzaal op de Kaldenkerkerweg gehangen heeft, totdat we daar weggingen.

De loswalvertoning was op het einde van de zomer, ik denk een half jaar na de zwembadvertoning. Wat ik me daar nog van kan herinneren is dat ik vlak ervoor door mijn rug was gegaan en nauwelijks kon staan of lopen. Ondersteund door Clementine was ik er wel, maar ik had meer aandacht voor de pijn en hoe rechtop te blijven dan voor de film of alles eromheen.

De enige keer in mijn carrière dat ik me ziek heb moeten melden (tot aan de burn out van 2011), en meteen ging onze eerste Film du Paradis voorstelling (HAMLET van Grigori Kozintsev) niet door. Niemand van de vrijwilligers kon mijn taak overnemen, de film opbouwen en de eerste voorstelling doen. Deze gebeurtenis zou later een belangrijke motivatie zijn om voet bij stuk te houden, waardoor “de grote crisis” uitbrak. Zie hiervoor het gelijknamige stuk een stukje verder op deze pagina.

DE CITY

Eind jaren negentig voerde ik een aantal gesprekken met wethouder cultuur Wiel Aerdts, City-exploitant Joep Caubo, Piet Nillesen van Theater De Garage en Edmond Staal van de Filmkring. Ik had vrijwilligster Frederieke Schaeffer als secondante meegenomen. Joep had ons bij elkaar geroepen om mogelijkheden te onderzoeken hoe de City-bioscoop voor Venlo behouden kon blijven. Als zelfstandig exploitant zou het hem niet lang meer lukken de bioscoop draaiende te houden. Dat zou doodzonde zijn, want opgericht in 1909, was het een van de eerste bioscopen in Nederland, de oudste nog bestaande, en sinds het allereerste begin in handen van de familie Caubo. Maar als kleine zelfstandige kon Caubo  niet opboksen tegen de Minerva-bioscopen Scala en Scène, die als onderdeel van een groot nationaal opererend concern alle blockbusters voor zijn neus wegkaapten. En er gingen al zo weinig Venlonaren naar de bioscoop, zo ongeveer het laagste percentage in Nederland. Joep had het op zich uitstekende idee om bovenstaande organisaties samen te voegen in het pand aan de Vleesstraat. Maar meer dan een idee was het niet. Met bovenstaande club hebben we toen de mogelijkheden onderzocht, maar hoe dan ook: er zou stevig verbouwd moeten gaan worden. Joep kon dat niet betalen, De Garage en het Filmhuis draaiden budgettair neutraal, en de Gemeente wilde er geen geld in steken. Einde plan. Totdat ik Joep ontmoette op een contactdag van distributeur RCV. Dat was in een school achter Cinemariënburg in Nijmegen, dus nog voor de LUX-tijd. Joep zei dat hij uitgevogeld  had hoe de plannen toch te kunnen realiseren. Er was op dat moment geen gelegenheid om hier uitgebreid over te praten, want er moesten films gekeken worden (HIDEOUS KINKY en THE CASTLE herinner ik me), en ik had verder vooral aandacht voor Yosha, die toen booker bij RCV was. Ik antwoordde Joep dat hij zijn plan op papier moest zetten, dan kon ik er goed naar kijken en hiermee naar mijn manager stappen. Dat plan kwam nooit en de City verdween in 2000 uit Venlo. Joep concentreerde zich op de Luxor in Reuver, zijn andere bioscoop. In 2009 kwam op initiatief van de directeur van De Nieuwe Scene Marcel 't Sas het plan van samenwerking weer bovendrijven en al snel zaten Marcel, Joep (die altijd al terug heeft willen keren naar Venlo) en ik weer aan tafel.  De onderhandelingen verliepen goed en we hadden bijna een overeenkomst bereikt om intensief samen te gaan werken, toen er een kink in de kabel kwam: eerst werd Marcel  eruit gewerkt door de Raad van Toezicht , daarna was het mijn beurt om het veld te ruimen. Uiteindelijk is de samenwerking er toch gekomen.

STOND DE EERSTE BIOSCOOP VAN NEDERLAND ECHT IN VENLO? NEE!

DE GROTE CRISIS

​

In het begin van zijn wethouderschap ergens in 2002 nodigde Jo van der Velden me uit voor een gesprek over de toekomst van het Filmhuis. Na de niet ingeloste beloftes van de vorige wethouder cultuur wilde ik goed voor de dag komen en een paar punten op tafel, en zoveel mogelijk gerealiseerd krijgen. Dat was vooral:

Het Filmhuis erkennen als cultuurinstelling en niet meer onder Welzijn laten vallen.

Serieus op zoek gaan naar de betere locatie, met of zonder Perron55.

Budget. We draaiden al ons hele bestaan budgettair neutraal en op die manier konden we ons niet ontwikkelen tot een volwaardig filmhuis.

Het omzetten van de Banenpool in een reguliere baan. Ik deed al jaren het werk van een volwaardige beroepskracht zonder dat dat een formele status had. Iedereen (baanverschaffer RSW, Welzijnstichting, Gemeente) erkende wel dat ik niet (meer) in de banenpoolregeling thuishoorde en mijn werk deed als enig andere professional, maar niemand verbond daar consequenties aan. Bovendien zou als dat niet fatsoenlijk geregeld zou worden, op het moment dat ik om welke reden dan ook (een andere baan met meer perspectief bijvoorbeeld) zou wegvallen, het Filmhuis zijn beroepskracht verliezen. De baan zou dan komen te vervallen.

Om mijn argumenten kracht bij te zetten met landelijke cijfers en onze situatie in nationaal perspectief te zetten had ik Gerard Bunnik, consulent van de Associatie van Nederlandse Filmtheaters (ANF), meegebracht. De wethouder opende het gesprek met de stelling dat er geen budget zou komen en dat de banenpool niet zou worden omgezet in een reguliere baan. Daarna konden we praten als brugman, argumenten aandragen wat we wilden, de wethouder hield voet bij stuk. Er was geen discussie mogelijk. Terneergeslagen ging ik met Gerard in café Central een kop koffie drinken, en ik hakte de knoop door. Ik zou naar mijn werk gaan en mijn ontslag indienen. En dat deed ik.

Dat zette het een en ander in beweging.

Toen ik mijn ontslag indiende bij mijn directeur Harm Waterborg vroeg hij me om in elk geval tot na de zomer aan te blijven om hem de ruimte te geven dingen te regelen, want hij realiseerde zich ook dat het wegvallen van mijn functie een aderlating zou betekenen die niet zo 1 2 3 op te lossen zou zijn. Het was april 2002.

De vrijwilligers van het Filmhuis kwamen (zonder mij) bij elkaar en besloten een actiegroep op te richten om mijn functie behouden te laten blijven. In al mijn naïviteit had ik gezegd dat ik best wel wilde aanblijven als vrijwilliger om de zaak niet in het honderd te laten lopen, maar dat werd van de hand gewezen. Het moest aan de beleidsmakers duidelijk gemaakt worden dat het Filmhuis niet kon functioneren zonder beroepskracht. De stille kracht achter de oprichting van actiegroep Het Witte Doek was Melkertbaanster bij Perron55 en Filmhuis-medewerkster en long-time rechterhand en vriendin sinds mensenheugenis Ella de Bruijn, maar vanuit de vrijwilligers werd Esther Roth het gezicht. Audio-visueel medewerker van de provincie en oprichter van het Filmhuis Hay Joosten ontpopte zich onmiddellijk als de drijvende kracht. Ook (toen nog) bibliotheekmedewerkster Tieneke Verstegen en latere politicus Alex Vervoort en leraar Chris de Haan voegden zich onder anderen bij de actiegroep.

Ze nodigden politici uit, organiseerden publieksacties, zochten de pers op. Het hoogtepunt was wel de bewuste avond dat ze alle lokale politici inclusief stadsbestuur en betrokken ambtenaren cultuur uitnodigden voor een filmvoorstelling. Iedereen was er, inclusief wethouder Jo van de Velden. Iedereen deed zijn woordje en ik mocht de film inleiden. Ik had KANDAHAR van Mohsen Makhmalbaf uitgekozen omdat deze film bij uitstek vertegenwoordigde waar wij voor stonden.

Het was hartje zomer, het was snikheet, en dat was het beste argument voor de gevraagde nieuwe lokatie. Iedereen snapte dat onder deze omstandigheden geen films vertoond konden worden.

Toen op het eind van de zomer nog geen concrete resultaten waren geboekt werd de actie Het Zwarte Doek opgezet. Voor het stadhuis werd een oude projector opgesteld, een zwart doek opgehangen en geflyerd.

De acties, de onderhandelingen en vooral het bewerken van de politiek leverde uiteindelijk het gewenste resultaat op. Mijn baan werd een reguliere baan en de zoektocht naar een betere plek werd serieus ter hand genomen.

De vraag van Harm Waterborg of ik, onder deze nieuwe omstandigheid, wilde blijven was slechts een formaliteit.

Indertijd werd wel gesuggereerd dat ik ontslag had genomen om op die manier de zaken, zoals in het begin van dit stuk beschreven, gerealiseerd te krijgen. Dat was echt niet zo. Ik was gewoon niet meer gemotiveerd om onder de gegeven omstandigheden mijn werk te doen. Het werk dat ik deed werd door iedereen gewaardeerd, ik draaide weken van 60 uur maar kreeg nauwelijks meer dan een uitkering, terwijl mijn naaste collega’s bij Perron55 voor werk met dezelfde verantwoordelijkheid een normaal inkomen genoten. Bovendien stond de continuïteit van het Filmhuis ter discussie. De ene keer dat ik ziek was (augustus 1996, zie: FILM IN HET ZWEMBAD op deze site), gingen de voorstellingen niet door. Als ik ander werk zou krijgen, zou mijn functie opgeheven worden en de filmvoorziening in Venlo in gevaar komen.

De wethouder cultuur zei bij Stadsomroep Venlo dat we pas aan het begin stonden van het gesprek toen ik de stekker eruit trok. Misschien ervoer hij het zo, hij was als inwoner van de juist gefuseerde gemeente Tegelen wellicht niet helemaal ingevoerd in het dossier, maar voor mij was er al een lange weg afgelegd. Allemaal doodlopend, inclusief deze.

De situatie werd inderdaad op scherp gezet, en iedereen was op een positieve manier bezig om een oplossing te vinden. Want ondanks wat gebeurd was bleven Jo van der Velden en ik op goede voet met elkaar, en ik waardeer hem nog steeds enorm om de constructieve rol die hij speelde. Met veel hulp van Yvonne Clevers, de nieuwe ambtenaar cultuur, die een bijzonder belangrijke rol vervulde in het geheel.

De massale ondersteuning van de vrijwilligers was een bijzondere ervaring en er voor een groot deel voor verantwoordelijk dat ik goede moed hield en geen moment twijfelde toen mijn directeur vroeg of ik mijn baan wilde aanhouden. Hoe anders zou het 10 jaar later lopen, toen een tweede crisis zich aandiende en een paar vrijwilligers op sleutelposten besloten om mij een mes in de rug te steken. Wat was er gebeurd? Voor mijn gevoel was er in de onderlinge relatie tussen mij als beroepskracht en de vrijwilligers (overigens op eentje na allemaal andere dan 10 jaar ervoor) niets veranderd. Die was, nogmaals: naar mijn gevoel, prima in orde. Wat is hun voorgeschoteld door de werkgever dat ze de beslissing namen om te gaan muiten?

Ook de ambtenaar cultuur die destijds onder het wethouderschap van Van der Velden en in de jaren erna zich altijd sterk heeft gemaakt voor het Filmhuis en aan wie we onvoorstelbaar veel te danken hadden, hield begin 2011 in een gesprek met mij en een vrijwilliger over de nieuwe bedreigingen de boot af en verwees terug naar de Raad van Toezicht. Zij wist toch ook wel dat wat de Raad van Toezicht deed juridisch niet door de beugel kon? Zij had toch moeten ingrijpen?

(Inmiddels heb ik Yvonne hierop aangesproken in een vriendschappelijk gesprek.  Zij zei dat het niet op haar pad lag hierin actie te ondernemen, maar dat het de taak was van mij, van ons, om juridische stappen te ondernemen richting de RvT. Het wrange is echter dat we dat geprobeerd hebben maar dat degenen die van ons de opdracht hadden gekregen om dit te onderzoeken juiste degenen waren die verraad zijn gaan plegen, na clandestiene ontmoetingen juist met de voorzitter van de RvT. Hierover later meer.)

DE GROTE CRISIS BEZWOREN: NIEUW PERSPECTIEF

​

​Mijn functie was gewaarborgd, de zoektocht naar een nieuwe lokatie nam serieuze vormen aan, het Filmhuis ging van Welzijn naar Cultuur.

De overstap naar cultuur compliceerde de zaken nogal. Ik was in dienst van Wel.kom, de opvolger van de Welzijnsstichting, het Filmhuis zat in een gebouw van Wel.kom, we waren altijd onderdeel geweest van Perron55 en Perron55 bleef deel van Wel.kom. Actiegroep Het Witte Doek werd daarom omgevormd tot een stichting en die stichting zou voortaan de verdere onderhandelingen met de gemeente voeren. Wel.kom kreeg het geoormerkte cultuurgeld om het Filmhuis draaiende te houden totdat de verhuizing en volledige onafhankelijkheid een feit was.

Door de bestuursvergaderingen van het Limburgs Filmcircuit (LFC) kenden Hay Joosten en ik Zef Hendriks, voorzitter van Filmhuis Roermond, en we hadden veel vertrouwen in hem. Bovendien woonde hij in Venlo. Zef zei “ja” en we hadden een voorzitter.

Hij kreeg echter wel te maken met een beroepskracht die inmiddels het gezicht van het Filmhuis was geworden, en een quasi-bekende Venlonaar, die niet zomaar uit de picture wilde verdwijnen. Van de andere kant wilde Zef zichzelf juist wel in de picture spelen, waar ook politieke belangen zijnerzijds mee gemoeid waren, en vond hij dat ik me alleen met filminhoudelijke zaken mocht bemoeien. Dat leverde soms wel enige onderlinge wrevel op, bijvoorbeeld wanneer de pers naar mij kwam en ik hen niet doorstuurde naar Zef, maar zelf reageerde. En van de andere kant, wanneer Zef publiekelijk uitspraken deed zonder daarover met mij te kortsluiten. Ik deed hetzelfde, maar ik was immers “Mister Filmhuis”. Het had verder geen gevolgen voor de samenwerking en de voortgang, maar een opspelend ego is soms lastig.

Hay en ik hebben verschillende plekken in de stad onderzocht, zoals het Raad van Arbeidgebouw aan de Nassaustraat, de bovenste verdieping van de Bibliotheek, de aula van de Muziekschool en de kapel die verborgen ligt in de krochten van het enorme Wolters-van Wylick complex. Bij het Goltzius Museum was Zef er inmiddels bij. Dat was een serieus plan waar veel uren over vergaderd is, ook met architecten. Het plan liep uiteindelijk stuk omdat het Kunstencentrum, met wie we samen het museum zouden betrekken, het hele gebouw nodig had en gebrek aan geld uitbreiding aan de Mercatorstraatzijde onmogelijk maakte.

Op een gegeven moment ergens in 2003 was de nieuwe Maaspoort-directeur Marcel t’Sas bezig aan een intro in de Venlose culturele instellingen, en hij kwam daarbij op bezoek in Perron55. De manager had mij buiten die bijeenkomst gehouden, maar Marcel wist mij toch te vinden en zei: “We moeten snel eens praten.” Dat deden we.

Vanuit zijn ervaring in Theater De Hofnar in Valkenswaard was hij een groot voorstander van het integreren van film in een theateromgeving en in de Maaspoort lag een verdieping die nauwelijks gebruikt werd. Of wij interesse hadden? En of! En zo begonnen we aan een nieuw avontuur. Twee zalen en een barretje en zitruimte. Nadeel was dat het helemaal verstopt in de Maaspoort lag, verder weg van de ingang was niet mogelijk. Met name dat laatste was een heikel punt, want we wilden juist zichtbaar worden, na jaren verstopt te zijn geweest achter de façades van de Welzijnsstichting cq Wel.kom, en Perron55.

Marcel huurde het culturele adviesbureau TweeWeg in om een plan op te stellen. Ik kende Mau Stappers van TweeWeg nog van de jaren die hij gewerkt had achtereenvolgens bij filmtheaters Plaza Futura in Eindhoven en Cinemariënburg in Nijmegen.

Stichting Filmhuis Venlo was opgezet om de rol van Wel.kom over te nemen na onze overstap naar cultuur. Deze rol had een eindpunt en die kwam in zicht: wanneer we eenmaal onder het dak van de Maaspoort zouden zitten zou een nieuwe organisatorische constructie opgezet worden. Zef wilde geen tweede viool naast Marcel t’Sas spelen tot dat moment zou aanbreken, en hield er van de ene op de andere dag mee op. De stichting werd vroegtijdig opgeheven. Ik probeerde de bestuursleden, met name voormalig huisarts Fons Receveur, als adviesorgaan erbij betrokken houden, maar dat lukte niet. Fons was heel druk bezig met het opzetten van het Hospice.

De zaken zouden echter snel en onverwacht een totaal nieuwe wending nemen, toen een bron binnen de Minerva-bioscopen me vertelde dat zowel de Scala als de Scène op korte termijn uit de stad zouden verdwijnen. Ik lichtte Harm Waterborg in met het verzoek aan de wethouder cultuur mede te delen dat we interesse hadden in overname van de Scène bioscoop. Maar dat is weer een ander verhaal, dat ik op een aparte pagina onder de kop Opening De Nieuwe Scène uit de doeken  doe.

STANDING IN THE SHADOWS OF MOTOWN

Ter gelegenheid van de première van STANDING IN THE SHADOWS OF MOTOWN in 2003 had distributeur Paradiso een voorstelling op het strand van Scheveningen georganiseerd. Paradiso bestond toen uit Yosha, Carolyn en Annemiek, de een een nog grotere schat dan de ander, maar dat terzijde. Na de voorstelling van de film, letterlijk zittend in het zand (volgens mij hebben ze de kopie na die ene vertoning kunnen weggooien), was er een party in een strandtent waar de echte Funk Brothers, die dus op tientallen nee honderden Motown-platen hadden gespeeld, optraden. Links van ons ging boven de zee langzaam de zon onder, recht voor ons funkten de oudjes er op los alsof ze gisteren nog een lp van Marvin Gaye hadden ingespeeld. Ik was erheen gegaan met Marlies, onze Austausch-Engel aus Österreich, maar haar baas bij Perron had haar geen vrij willen geven voor de dag erna, dus we moesten op tijd naar het hotel. Een op loopafstand van het strand  tot vieze gribus omgebouwd herenhuis, dat trouwens qua indeling als twee druppels water leek op het huis waarin ik toen woonde. De volgende ochtend een heel vroege trein terug, en o wat waren we chagrijnig. Allebei vanwege te veel bier en te weinig slaap en geen douche (te smerig), daarbovenop zij omdat ze dat ’s morgens altijd was (behalve als ik paaseitjes of ander lekkers voor bij de koffie meebracht naar ons werk), ik omdat ik Yosha’s uitnodiging om ‘s ochtends met de Paradisomeisjes koffie te drinken had moeten afslaan. Marlies zei wel dat ik gerust kon blijven en niet met haar mee terug hoefde, maar ik had last van een oud-Hollands spreekwoord. Ik heb wel wraak genomen, want ik had de verdere dag vrij, en heb haar de hele tijd zitten vervelen zodat zij nauwelijks aan werken toekwam.

LOTTE IN WEIMAR? LOTTE IN VENLO!

​“Ik loop door Pathé, waar ik eigenlijk nauwelijks kom tijdens het festival, en loop een kennis uit Venlo tegen het lijf. Kom je film kijken? vraag ik. Ja, zegt ‘ie, mijn dochter speelt de hoofdrol. Dus ik een paar dagen later deze film gaan kijken (in Lantaren 1). De Venlose actrice Lotte Verbeek speelt niet onverdienstelijk, maar in een magere film. Het gaat over een man die als gevolg van een nooit opgemerkt herseninfarct de linkerkant van zijn gezichtsveld niet ziet en daardoor ongelukken veroorzaakt. Bovendien gaat hij in alle vrouwen zijn vriendin of zijn moeder zien, in alle mannen zijn vader (of zijn baas?). De film is enorm vlak, letterlijk, door het abominabele digitale beeld, maar ook in spel en enscenering. Er zit totaal geen leven in de film en de acteurs lopen rond als poppen. Daar staat tegenover dat de eindscène, waarin de man een platgespoten meisje door middel van geur en smaak (chocola, koffie, nootmuskaat, peper) weer tot leven brengt, enorm sterk is en ontroert.” Dit stukje over de film LINKS schreef ik voor de IFFR-uitgave van het LFC Tiger in the Pocket, 2008. De film kreeg van mij een waardering van */*****.

Precies een jaar later kreeg de film eindelijk een theatrical release, bij Amstel, een kleine filmdistributeur. Omdat ik het geen goede film vond, en omdat de film alleen via een digitale netwerkserver (waar wij niet op aangesloten waren) en op Digibeta werd uitgebracht en wij alleen op 35mm en op dvd konden draaien, liet ik de film links liggen en ging opnieuw naar het Filmfestival in Rotterdam. Bij mijn terugkomst opende ik mijn mailbox en vond daarin een hele mailwisseling die een vrijwilligster was opgestart met mijn directeur, met daarin als boodschap “Deze film is door ons niet opgemerkt en moet bij ons vertoond gaan worden.” Vreemd vond ik dat ze mij niet gebeld had om te vragen hoe het zat en meteen de directeur had ingeschakeld. Die overigens de zaak afhield en zei te wachten totdat ik terug was. Ik heb deze mailwisseling niet meer, dus excuses als niet alles correct is verwoord. Ik moet hiervoor graven in mijn herinneringen. Saillant detail is dat zo ongeveer op het moment dat zij die mail schreef ik met de eigenaar van distributeur Amstel Film stond te praten.

Samen met haar en met Kees Verbeek, de vader van Lotte, zijn we toen aan de slag gegaan om LINKS alsnog in Venlo vertoond te krijgen en er een hele publiciteitscampagne omheen te bouwen. De grote moeilijkheid bleef echter het gegeven dat de film op Digibeta stond en er maar drie van die apparaten in Nederland te vinden waren. Uiteindelijk kwam het erop neer dat Jo, de operateur van DNS, de dag voor de vertoning naar Almere moest om zo’n apparaat op te halen.

De voorstelling zelf was een groot succes, zowel hoofdrolspeelster Lotte Verbeek als regisseur Froukje Tan waren er, en ik heb toen de film bezig was een heel geanimeerd gesprek met Froukje Tan gehad. Gelukkig vroeg ze mij niet wat ik van de film vond. Ik denk dat ik mijn woorden zo zou hebben proberen te kiezen dat ik zonder te hoeven liegen niet zou hoeven zeggen dat ik het geen goede film vond.

De dag na de vertoning nam de bewuste vrijwilligster ontslag. De kern was een meningsverschil tussen ons, waarbij haar standpunt was dat marketing voorafgaat aan programmeren, en ik uit volle overtuiging andersom werkte.

Een jaar later zou overigens alweer een film met Lotte Verbeek in de hoofdrol uitkomen: NOTHING PERSONAL. Dit keer wel een erg goede film. En een zeer overtuigende rol van Lotte. Ik had hierover dankzij een tip van vader Kees al in een heel vroeg stadium contact met degene die deze film namens Cinema Delicatessen zou handlen: Carolyn van Liefland, met wie ik al jaren een heel goede band had en die speciaal voor ons een extra kopie liet printen, opdat wij deze film in première konden draaien en voor een volle 6 weken erna. Aan deze film zat nog een extra Venloos tintje: hij was geproduceerd door Venlonaar Reinier Selen.

Ook nu betrok ik Kees erbij, naast enkele vrijwilligers, om er een feestelijke première van te maken. Lotte kon niet, omdat ze in Italië Le Ragazze delle Swing aan het opnemen was, maar Reinier zou er wel zijn. Om agenda-technische redenen konden we regisseur Urszula Antoniak niet strikken. Lotte was te gast op een zondagmiddag de dag na Kerstmis, zo halverwege de vertoningsperiode. Zowel de première op donderdag 10 december 2009 als de middag met Lotte op de 27e waren een gigantisch succes. De vertoningen van NOTHING PERSONAL waren sowieso enorm succesvol, met heel vaak een uitverkochte zaal. Dat verbaasde me nogal, want wij vertoonden bijna wekelijks een vergelijkbare film voor een vrijwel lege zaal. Dat deze film het bij ons nu zo goed deed kwam overigens niet alleen door de sterke Venlo-connectie, want ook in andere Nederlandse steden was de film een onverwacht succes. Maar het gaf me goede moed, want zoveel waardering bewees dat er wel degelijk een markt was voor zo’n kleine, kwetsbare film. Een heel nieuw publiek had eindelijk de weg naar ons gevonden. Ik liet dan ook niet na om bij elk compliment van een bezoek(st)er erop te wijzen dat we vaak dergelijke films draaiden. Het heeft niet mogen baten, de volgende soortgelijke film die we een paar weken later vertoonden liet weer een vrijwel lege zaal zien.

Het door Lotte gesigneerde exemplaar van het NOTHING PERSONAL-affiche hing sindsdien bij DNS aan de muur, in de gang beneden. Toen ik mijn spullen bij elkaar zocht vanwege de arbeidscontractbeëindiging hing het er niet meer. Ik vond het bij het oud papier en heb het meegenomen. Het hangt nu bij mij thuis in de gang.

Op de linkerfoto vlnr Lotte Verbeek, ikzelf, Reinier Seelen; op de foto helemaal rechts Kees Verbeek

LUI

Tijdens het laatste jaar van het Filmhuis bij Perron55 was de Duitse Luise onze EVS’er. EVS was (is?) een Europese vrijwilligerorganisatie die jongeren tussen de 18 en 25 een jaar de mogelijkheid bood om in een ander land in een sociale, maatschappelijke of culturele instelling te werken. In Venlo deden onder andere de Kinderboerderij en wij hieraan mee. Elk jaar hadden we twee gasten uit uiteenlopende landen als Oostenrijk, België, Spanje, Griekenland, Estland, noem maar op. De meesten waren meisjes en kwamen uit Duitsland. Behalve werk voor Perron had een van de twee EVS’ers die we aannamen als taak om op donderdagmiddag de films te monteren, maar meestal gingen ze ook ander vrijwilligerswerk, buiten EVS om, voor het Filmhuis doen. Ook de meesten die bij de Kinderboerderij zaten kwamen al snel als vrijwilliger bij het Filmhuis terecht.

Het verhaal wat ik nu wil vertellen is een moeilijk verhaal om op te schrijven. Ik zal het zo zorgvuldig mogelijk proberen uiteen te zetten.

Lui was iemand die alles voor je deed als je op een fatsoenlijke manier met haar omging. Ik ervoer haar als loyaal, slim, aardig, goedlachs en prima gezelschap, maar ze was ook heel direct en had een grote mond. Ze zag er vrij onopvallend uit, maar had wel een prettig gezicht om naar te kijken. We konden het al snel prima met elkaar vinden.

Meestal brachten we de middagpauze samen door en dan zaten we in het café aan de bar en dronken koffie of thee. Op een middag zaten we er weer, een Filmhuismedewerkster zat er ook bij. Lui begon over de problemen die ze had met EJH, de teamleider van Perron. Dat hij enerzijds op geen enkele manier inbreng van haar tolereerde, haar meermaals de mond snoerde en haar gebood slechts te doen wat haar opgedragen werd. Nu was dat totaal niet de manier waarop bij ons gewerkt werd, integendeel: inbreng van vrijwilligers en stagiaires was altijd gestimuleerd. Kennelijk beschouwde het team van Perron55 de EVS’ers tegenwoordig als uitvoerende slaafjes. Anderzijds maakte hij voortdurend seksuele toespelingen naar haar, wat ze als heel vervelend ervoer.

We zeiden dat ze dat niet mocht accepteren en dat ze daar onmiddellijk werk van moest maken. Bij welzijnsorganisatie Wel.kom, onze overkoepelende club, en bij de EVS-contactpersoon. Dat zei ze te gaan doen, maar ik weet niet meer of dat echt opgepikt werd. Later zal Lui in haar eindverslag het volgende over hem schrijven: “… Chef [EJH], der es mochte, mich vor aller Augen auf unterstem Niveau zu demütigen […]  obwohl er letztendlich nichts anderes als ein selbstgefälliger, arroganter, berechnender, kolerischer tyrannischer Faschist ist, vor dem selbst die anderen beiden Teammitglieder (u.a. mein Mentor) Angst haben.”

Rond die tijd gingen de deuren van De Nieuwe Scene open en vertrokken wij bij Perron55. Lui wilde graag films blijven monteren, ook al viel dat niet meer onder haar EVS-taken. Ze zou daar een vrije middag voor moeten opofferen. En ik wou graag dat ze het werk bleef doen, omdat ik elke assistentie kon gebruiken. Het was ons namelijk nog niet gelukt een operateur aan te stellen en ik maakte al meer dan een jaar weken van zestig tot tachtig uur, zonder vrije dagen. Maar Lui wilde heel graag, en dan zouden wij tussen mei (opening) en september (Lui’s vertrek uit Venlo) uit de brand zijn. Ze bood aan om ook op haar vrije maandagavond bardienst te gaan draaien. Voor haar was de sfeer op Perron55 intussen nog meer verslechterd door conflicten over vakantiedagen en geld. Het kostte haar weliswaar moeite om de donderdagmiddag vrij te krijgen maar het lukte.

Op een donderdagmiddag kwam ze overstuur bij De Nieuwe Scene binnen. Ze wilde me onder vier ogen spreken. We gingen naar de projectie-cabine en daar barstte ze los. In het bijzijn van twee andere stagiaires had EJH haar voor mij gewaarschuwd. Ik zou niet te vertrouwen zijn en proberen om haar in bed te krijgen. Maar ronduit shocking was dit: EJH beweerde dat vrijwilligsters van het Filmhuis in het verleden aangifte wegens seksuele intimidatie tegen mij hadden gedaan. Lui vroeg me of dat waar was. Nee, antwoordde ik. Ik had me nooit zo gedragen dat er aanleiding zou zijn geweest voor zoiets als een klacht, laat staan aangifte. En als dat inderdaad om welke reden dan ook wel gebeurd was zou ik er weet van hebben. Dan zou ik immers wel door mijn manager op het matje zijn geroepen of door de politie aan de tand zijn gevoeld.

Ze geloofde me, en terecht. Het bizarre was dat juist EJH de reputatie had zich voortdurend aan in elk geval EVS’ers op te dringen en seksuele avances naar hen te maken. In de eerste jaren van de EVS was hij onder deze meisjes, die elk jaar opnieuw erg close met elkaar waren en onder de hoede werden genomen door oud-EVS’ers die in Venlo waren blijven hangen, juist hierom iemand om wie gelachen werd. Ik weet dat omdat ik bevriend was met sommigen van hen en er soms bij was als er weer lacherig anekdotes over zijn niet-aflatende versierpogingen verteld werden.

Ik was enorm geschrokken van de leugens die hij over mij verteld had, alleen maar omdat zijn ego gekrenkt was: hij had haar niet in bed kunnen krijgen maar zag dat Lui en ik het wel goed met elkaar konden vinden. Later hoorde ik dat één van de stagiaires die erbij was toen hij tekeer ging over mij, dat aan haar ouders had verteld. Toevallig kenden beide ouders mij, ik had met hen, onafhankelijk van elkaar, samengewerkt in mijn tijd in de natuurvoedingswereld. Ze hadden tegen haar dochter gezegd dat ze zich totaal niet konden voorstellen dat ik zoiets zou doen, en dat ze de verhalen van EJH niet moest geloven.

Dat neemt niet weg dat EJH deze verhalen aan de bar van Perron55 aan vrijwilligers en bezoekers ging rondstrooien, en er lopen wellicht nog steeds mensen rond die dit voor waar houden. (Toen ik na aanleiding van dit stukje er met een van hen over sprak, bleek deze angst ongegrond. Niemand geloofde de verhaaltjes van EJH.)

Mijn eerste vrije dag sinds de opening van De Nieuwe Scene gebruikte ik niet om uit te rusten maar om met Lui naar Utrecht te gaan (foto), waar een andere oud-EVS’er, Marlies, op dat moment woonde, enkele jaren na haar Venlose avontuur terug in Nederland met een Erasmusbeurs. We gingen in Tivoli naar een Balkan Beats concert en dansten de hele nacht.

Na haar vertrek uit Venlo kreeg ik ansichtkaarten van Lui uit onder andere Rusland, Zuid-Afrika en San Francisco. Ze bezocht me nog een keer in Venlo en nodigde me uit om naar Berlijn te komen, maar daar heb ik nooit gehoor aan gegeven, waardoor we contact verloren, wat ik jammer vind.